دبیرستان سعدی ، یکی از مدارس قدیمی شهر اصفهان می باشد که در ادامه معرفی مدارس ماندگار استان اصفهان با تاریخ تاسیس و فعالیت این آموزشگاه بیشتر آشنا می شویم.
به گزارش اداره اطلاع رسانی و روابط عمومی اداره کل آموزش و پرورش استان اصفهان به نقل از روابط عمومی مدیریت آموزش و پرورش ناحیه 3 ، دبیرستان ماندگار سعدی دوران آغازین و طلایی خود را از میدان نقش جهان طی سالهای 1291 تا 1352 و دوران جامع خود را از انتقال به سه راه حکیم نظامی و خیابان ارتش از سال 1353 شمسی تا کنون سپری نموده است .
ابتدا در سال 1291 شمسی آموزشگاهی در پشت ساختمان تاریخی چهلستون به نام «مدرسه مالیه» افتتاح شد .دوسال بعد، میرزا صادق انصاری که شخصیتی برجسته و فرهنگ پرور بود مدیریت مدرسه را بر عهده گرفت و نام آن را به «ملیه» تغییر داد. این مدیر برجسته در مدت شش سال مدیریت خود، فعالیتهای شایانی در رشد و شکوفایی دانش آموزان در آن زمان انجام داد.
در سال 1299 شمسی مدیریت مدرسه به محمد تقی صدری واگذار شد. به خاطر نامناسب بودن محل، مدرسه ملیه به یکی از بناهای قدیمی به نام باغ کاج در نزدیکی ساختمان چهلستون (نزدیک محل قبلی) که تا آن زمان اداره بلدیه (شهرداری) بود و بعد هم دبستان پهلوی شد، انتقال یافت که ابتدا به «دبیرستان نمره یک دولتی» و سپس به «دبیرستان سعدی» تغییر نام یافت.
با تأسیس اداره معارف(اداره فرهنگ) اصفهان، محمدتقی صدری رئیس جدید دبیرستان از آن اداره درخواست نمود به علت نامناسب بودن ساختمان دبیرستان، آن را تخریب و مدرسه‌ای جدید در همان مکان یا در زمین های کناری مدرسه فعلی برای دبیرستان بنا شود.
با پیشنهاد میرزا اسداله مصفا رئیس اداره معارف به وزارت، در سال 1299شمسی با تصویب هیأت وزیران قطعه زمینی به مساحت 1406 مترمربع از زمین‌های نزدیک در فاصله دو عمارت تاریخی عالی‌قاپو و تالار اشرف(اداره فرهنگ) که در اختیار نظامیان و مورد استفاده آنان بود برای ساخت دبیرستان جدید به اداره‌ی معارف واگذار شد .
انتخاب قطعه زمین با ظرافت، دقت نظر خاص و در نهایت سلیقه توسط مهندسان و مشاوران انجام شد که ساخت دبیرستان در بهترین نقطه یا مرکز شهر اصفهان ودر نزدیکی میدان نقش جهان و بناهای تاریخی همراه بوده است که اصول مرکزیت، امنیت، دسترسی، وسعت لازم، فضای باز و شلوغ نبودن به خوبی در آن رعایت شده بود.
در سال تحصیلی 1308شمسی مدارس ملی هر یک علاوه بر شش کلاس ابتدایی دو یا سه کلاس اول متوسطه(دوره اول) داشتند که در دبیرستان سعدی و همچنین صارمیه، در هرکلاس به طور متوسط بیش از70 نفر دانش‌آموز مشغول به تحصیل بودند و هر سال هم تعدادی به این جمعیت اضافه می شدند.با پذیرش پیشنهاد مدیران در تاریخ 1 / 7 / 1309 دبیرستان سعدی یکی از اولین مدارسی بود که بدون حضور دانش‌آموزان ابتدایی و به صورت مستقل به فعالیت پرداخت.
سرانجام پس از گذشت 13 سال ، در 29 اسفند 1313 نخستین سنگ بنای دبیرستان سعدی در جشنی در محل ساختمان به دست علی اصغر حکمت، وزیر معارف ، که با خطی خوش توسط هنرمند اصفهانی تاریخ 30 اسفند 1313 بر آن حک گردیده بود نصب شد .پس از نصب سنگ یادبود در زیر مدخل جنوبی ساختمان، بلافاصله ساخت آن آغاز گردید و حدود دو سال به طول انجامید.ساختمان این دبیرستان در دو طبقه، در سال ۱۳۱۴ شروع و در سال ۱۳۱۶ همزمان با هفتصدمین سال تألیف گلستان سعدی، به پایان رسید و شروع به فعالیت نمود.
در طراحی ساختمان و جایگاه آن به شرایط اقلیمی، جهت گیری مناسب نور، دسترسی از دو طرف به فضای آزاد و دیگر نکات مهندسی، فنی و بهداشتی به خوبی توجه شده بود. ساختمانی زیبا، با عظمت و محکم با کلاسها، سالنها، ایوان، ستونهای ستبر و سترگ که در یک کلام عظمت بنا دلالت بر عظمت بانی و سازنده آن و کتبیه ها مزین به آیه و اشعار زیبا و پرمحتوا گواهی بر دانش دوستی و ادب پروری بانیان آن داشت .همچنین داخل و خارج این بنا با آیاتی از قرآن کریم، با اشعاری از فردوسی، نظامی، گنجوی، ادیب نیشابوری و سعدی با خط نستعلیق مزین شده بود.ساخت دبیرستان سعدی توسط استاد غلامحسین سنمّار از بهترین معماران و استادکاران اصفهانی انجام گرفت.
طراحی و احداث بنا با نمای آجری در دو طبقه انجام گرفت که فرم کلی پلان آن تی(T)شکل بود و قسمت پایین با ستونهای سنگی زیبا و قسمت بالا با ستونهای گچ بری بسیار ظریف استوار شده بود.هر کس وارد دبیرستان سعدی اصفهان می شد، در همان لحظه ی ورود، در سر در ورودی ساختمان دبیرستان مجذوب آیه ی «و من یؤتی الحکمه فقد اوتی خیراً کثیرا» ، با خطی زیبا می شد.
بر پیشانی ایوان ساختمان با شکوه دبیرستان ،عبارت پربار “دانایی توانایی “، دیده می شد که به خط نستعلیق کاشی کاری شده بود. در طرفین ایوان در زیر دو بال گسترده ی ساختمان شعر زیبای” توانا بود هر که دانا بود زدانش دل پیر برنا بود” دیده می شد.
از اوایل سال 1314شمسی مجالس همایش، وعظ و سخنرانی در اصفهان و در دبیرستان سعدی تشکیل می شد.دبیرستان سعدی در آن سالها از چنان جایگاه علمی و فرهنگی ویژه و بالایی برخودار بود که علاوه بر مسئولین، مطبوعات و نشریات اصفهان آن را می ستودند. از فعالیتهای فوق برنامه ی علمی و فرهنگی دبیرستان می توان به انجمن دینی(مذهبی)،انجمن سالنامه،انجمن سخنرانی،انجمن نمایش و موسیقی،نشریه‌های فعال دیواری دبیرستان،انجمن نقاشی،انجمن رادیو،انجمن کتابخانه،انجمن آزمایشگاه شیمی وانجمن اولیاء و مربیان (انجمن همکاری خانه و مدرسه) اشاره کرد.
در سالهای پیش از انقلاب طرحی تهیه گردید که با آزادسازی فیزیکی فضاهای اطراف میدان نقش‌جهان براساس یک پروژه شهرسازی این قسمت‌ها به فضای سبز یا مؤسسات فرهنگی نظیر موزه و نمایشگاه تبدیل شوند.
در سال 1353 مدرسه سعدی از محل قبلی خود در مجاورت میدان نقش جهان به ساختمان جدید واقع در سه راه حکیم نظامی انتقال یافت و به عنوان دبیرستان جامع در فرایند آموزش و پرورش قرار گرفت.این ساختمان شامل اتاقها و کلاس های متعدد، سه آزمایشگاه مجهز، سالن اجتماعات و سایت رایانه، نمازخانه، کتابخانه راهرو¬های عریض در حدود دو و نیم متر می باشد که در دو راهرو بالا و پایین برای برگزاری آزمونها گنجایش 270 نفر و سالن بزرگ امتحانات که در ضلع جنوبی و شمالی 6 باب پنجره بزرگ با طراحی متفاوت دارد گنجایش 180 صندلی برای برگزاری امتحان را دارد.
از مدیران قدیم دبیرستان سعدی می توان به محمدتقی خان صدری،حسین دانشجو،جمال‌الدین رضوان،ناصرقلی بهاء صدری،احمد مدرس صادقی،سید محمود نوربخش،عبدالحسین مانی و ابراهیم نیلفروشان اشاره کرد.
با توجه به این که دبیرستان سعدی چشم و چراغ مدارس اصفهان بود و بهترین دبیران و دانش آموزان در این مدرسه تحصیل می کردند ، این برتری زبانزد عام و خاص شده بود. آنها نه تنها در فهم مطالب علمی بلکه در مسائل و اتفاقات اصلی کشورمانند مسائل سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و اخلاقی صاحب نظر و برجسته بودند و نسبت به آن بی‌تفاوت نبودند بنابراین فعالیتهای مبارزاتی و انقلابی آن ها به سالهای خیلی قبل و اززمان ملی شدن صنعت نفت برمی‌گردد. تکثیر و پخش اطلاعیه‌ها و متن سخنان امام خمینی دحمت الله علیه برعلیه رژیم پهلوی، گنجانیدن فرمایشات حضرت امام(ره) در بین سوال‌های درسی، تکثیر و ارسال آن به سراسر کشور توسط دانش‌آموزان، شعارنویسی بر روی دیوارها نمونه هایی دیگراز افتخارات این آموزشگاه بوده که با پیروزی انقلاب و شروع جنگ تحمیلی به اوج خود می‌رسد.
این دبیرستان بیش از 80 شهید تقدیم انقلاب اسلامی کرده که تعدادی از آنها جزو دانش آموزان نخبه مدرسه وفرمانده هان دفاع مقدس بودند از جمله شهدای والامقام که در این دبیرستان تحصیل می کردند می توان به دکتر سید محمد حسینی بهشتی، جلال افشار ، احمد قدیریان(فرهنگی)، حبیب‌اله رضایی (دبیر)، سید محمود ابطحی، علی محمد خودسیانی، اصغر جوانی، حسن ریخته گران، مجید فرهمند سودرجانی اشاره کرد.
