گروه زندگی ـ زهره سعیدی: (اپیزود اول) وقتی تلاش می‌کرد کلمات را تبدیل به جمله کرده و با آنها منظورش را برساند، جانش انگاری به لبانش رسید. برای اینکه آرامش پیدا کند، لیوانی آب به دستش دادم، تشکر کرد و یک ورق قرص از کیفش در آورد و با آب خورد. چشمانش را چندین بار باز و بسته کرد، نفس عمیق کشید تا بتواند کلمات را درست ادا کند، انگار یک مرتبه دایره لغاتش ته کشیده بود، آواها به زور از گلویش بیرون می آمدند. صحبت‌هایش را اینطور شروع کرد: «آخرین باری که یادم است با مامان و بابا درگیر شدم، به خاطر دیر به منزل آمدن و درس نخواندنم بود. کتک مفصلی از پدرم خوردم، به آنها گفته بودم که اگر یک بار دیگه اذیتم کنن، قرص می خورم و خودمو راحت می‌کنم… این کار را کردم… اما بعد خودم ترسیدم». به او گفتم: «از چه ترسیدی؟». گفت: «از مرگ».
باورم نمی شد این حرف ها را کسی می‌زند که مثل جانم دوستش داشتم، خواهر کوچکترم که مدتی بود با پدر و مادرم به اختلاف خورده و نمی‌توانستند همدیگر را درک کنند، انگار دنیاهایشان واقعا با هم تفاوت می‌کرد. در هر حال خواهرم نوجوان بود، مدرسه می‌رفت و درس‌خوان بود اما سختگیری های پدر و مادرم و رفتارهای خشن‌شان نه تنها او را از درس انداخته بود، بلکه باعث لجبازی و عکس العمل های تند او شده بود، تا اینجا که برای تهدید والدینم دست به خودکشی زده بود. تصمیم گرفتم او را با خود به یک روانشناس ببرم تا دیگر دست به چنین رفتار پرخطری نزند.
پس از آن فهمیدم که قضیه بیخ بیشتری دارد و خیلی از هم کلاسی‌های برای اینکه حرفشان را جلو ببرند، پدر و مادرشان را وادار به رسیدن به خواسته هایشان بکنند، آزادی عمل بیشتری داشته باشند یا خانواده را تهدید کنند، دست به چنین رفتارهای پرخطری می زنند و البته که درست است خیلی از این اقدام به خودکشی ها به مرگ ختم نمی شود، اما باعث می شود که روابط در خانواده سخت‌تر شده و قبح این مسئله برایشان ریخته شود.
*اپیزود دوم
خودش در نامه‌هایش نوشته بود که برای توجه بیشتر پدر و مادرم آنها را به دفعات تهدید کردم که خودم را می‌کشم، اما نه تنها توجهشان بیشتر نشد و مدام سرشان در کار و بدو بدوهای روزانه خودشان بود، بلکه تهدیداتش را هم جدی نگرفتند و فقط می خندیدند. اما او دیگر خسته شده بود. از رایانه و لب تاب و انواع و اقسام امکاناتش که بدون مهر و محبت مادری و پدری بود. او پدر و مادرش را در کنار خودش می‌خواست. پس تصمیم به یک کار پرخطر گرفت، مثل اینکه قرص بخورد و از این طریق محبت والدینش را جلب کند.
متاسفانه قرص برنج را انتخاب کرد که بازگشتی پس از ساعاتی برایش نداشت، هرچند که خودش ترسید و به خانواده اش اطلاع داد، اما تا آنها خودشان را از جلساتشان بیرون برسانند و بحران را جدی بگیرند، دیگر کار از کار گذشته بود.
بر اساس آمار رئیس سازمان امور اجتماعی کشور، دستکم 20 برابر بیش از تعداد مرگ هایی که هر سال بر اثر خودکشی می بینیم، اقدام به این کار بین اقشار مردم وجود دارد. به همین خاطر هم هست که در برخی بیمارستان ها اگر قدمی بزنیم، می بینیم افرادی که اقدام به خودکشی کرده اند اما ترس از مرگ باعث شده که به خانواده هایشان اطلاع دهند و آنها را به مراکز درمان برسانند، کم نیستند. بخش اعظم این افراد می‌توانند جان سالم به در ببرند، اما خیلی های دیگر که روش های متفاوتی برای خودکشی را در نظر گرفته اند، نیز جای بازگشت نخواهند داشت.
نوزدهم شهریور ماه برابر روز جهانی پیشگیری از خودکشی است، طبق تخمین سازمان بهداشت جهانی هر ساله حدود یک میلیون نفر بر اثر خودکشی می‌میرند. خودکشی می تواند مسری باشد. اگر نشانه های آن را بشناسیم، می توانیم از مرگ اطرافیانمان جلوگیری کنیم و قطعا امیدبخشی می تواند در این زمینه موثر باشد.
*آیا خودکشی قابل پیشگیری است
خیلی از افراد اعتقاد دارند که نمی توان جلوی افکار مربوط به خودکشی را گرفت، در حالیکه روانشناسان معتقد هستند که اگر عوامل فکری که باعث تفکر خودکشی در افراد می شود را بشناسیم و یا حتی به خیلی از افراد نگاه بیمار داشته باشیم، می توانیم باعث پیشگیری از اقدام به خودکشی شویم. درهر حال طبق تحقیقات در طول روز هزاران فکر ناخواسته که خیلی از آنها منفی هم هستند، به ذهن افراد می رسد، خیلی ها به خاطر عدم تحمل و ظرفیت لازم و عدم توان حل مسئله آنقدر خود را تحت فشار می بینند که تصور می کنند پاک کردن صورت مسئله، راحتتر از حل آن است.
«مریم رحیم زاده»، روانشناس در گفت وگو با فارس عنوان می کند: «فکر و اقدام به خودکشی طبق تحقیقات بین جوانان و نوجوانان شایع است، هر چند که ممکن است پس از آن از کارشان پشیمان شوند و یا قبل تا بعدش تردید هم داشته باشند، اما آنها تلاش می‌کنند تا به رنج و غم خود پایان بدهند که از نظر خودشان تمام نشدنی و حل ناشدنی است.»
*اطرافیان زنگ خطرها را دریابند
هر صبحت و تهدیدی مبنی بر خودکشی باید توسط اطرافیان افراد مورد توجه قرار بگیرد . خیلی از خانواده ها این موارد را به شوخی برگزار کرده و فراموش می کنند، در حالیکه صحبت درباره خودکشی قطعا مدت ها توسط فرد در ذهنش برنامه ریزی شده است، مخصوصا اگر در خانواده اختلاف یا فشار روانی هم وجود داشته باشد. بنابراین اطرافیان باید نسبت به هشدارها جدی باشند، حتی اگر در موقعیت های غیرجدی مطرح شود. رحیم زاده دراین باره می‌گوید: «اگر خانواده ای مشاهده کردند که فرزندشان بارها درباره خودکشی حتی به شوخی صحبت می کند، لازم است که او را نزد یک کارشناس سلامت روان یا مشاور خانواده ببرند تا بررسی جدی شود تا خیالشان از سلامت او راحت شود. خیلی از افراد دارای فرزند یا عضو افسرده یا دارای یک اختلال روانی دیگر در خانه هستند که اینها نیاز به مراقبت بیشتری دارند. طبق آمار بیش از 50 درصد جامعه از بروز اختلال سلامت روان خود مطلع نیستند ، اینها ممکن است افسردگی یا مشکلات دیگر رفتاری یا حتی خواب داشته باشند و سرخود دارو هم مصرف بکنند، اما عوارض آن جای دیگری خودش را نشان بدهد.»
*چرا نوجوانان به خودکشی فکر می کنند
شاید برای عده ای عجیب باشد، نوجوانی با این همه شور و امید، چرا باید نوجوان به این افکار منفی هم فکر و حتی اقدام کند. رحیم زاده در این باره می گوید که نوجوانان به خاطر غلبه هیجانات و حتی شرایط محیط ممکن است دست به رفتارهای پرخطر مثل خودکشی بزنند از سر کنجکاوی یا جلب توجه ، اعتیاد یا هر بحران دیگری در زندگی شان.
البته خیلی از نوجوان ها حتی اطلاعی هم از خودکشی ندارند و نمی دانند که چیست ، بنابراین توصیه می شود که در حضور آنها صحبتی از خودکشی نشود، چرا که ممکن است با یک اتفاق ساده نوجوان دست به خودکشی بزند. هر چند بیشتر نوجوانان در این سنین تنها به خودکشی فکر می کنند و کارشان به اقدام نمی رسد، اما اگر نوجوانی در حضور شما صحبت از خودکشی کرد ، حتما نامحسوس شرایط او را در نظر بگیرید ، از لحاظ افسردگی ، اضطراب یا مسائل دیگر کمک کنید تا بحران هایش رفع شود و در صورت نیاز او را به روانشناس ارجاع دهید.
رحیم زاده می افزاید: «والدینی که در خانه با تحقیر، سرزنش، مقایسه یا رفتار بد با نوجوان و جوانشان برخورد می‌کنند، دعواهای خانوادگی سخت دارند، ممکن است فرزندشان را به سمت رفتارهای خودجرحی سوق دهند. بنابراین والدین باید خیلی آگاه باشند، دست به تنبیه یا تحقیر بچه ها نزنند، دوستان، تغییرات خلقی و وضعیت تحصیلی نوجوانان را مدنظر داشته باشند و مدام به طور غیرمستقیم فرزندانشان را تحت مراقب قرار دهند تا نسبت به این رفتارها حساس باشند.»
*افسردگی کلیدی برای رفتارهای خودجرحی
یکی از مهمترین عللی که باعث تمایل به خودکشی به ویژه در سنین نوجوانی و جوانی می شود، افسردگی است. نوجوانی که مدتی است پرخاشگر شده، ارتباط با خانواده برقرار نمی‌کند، خوابش خیلی کم یا زیاد شده، مدام در فضای مجازی است و تمایلی به درس خواندن نشان نمی‌دهد، ممکن است افسرده شده باشد. والدین باید نسبت به این نشانه ها حساب باشند و تنها بیرون رفتن یا نرفتن بچه ها را دلیل برافسردگی ندانند.
طبق تحقیقات انجمن روانشناسی بالینی کودک و نوجوان، شنیدن و برجسته کردن اخبار خودکشی، احتمال خودکشی را بین نوجوانان بالا می‌برد، علت چنین چیزی هم تقلید در دوره نوجوانی، کنجکاوی و عدم توجه به آینده و مرگ است. حتی در این سنین خودکشی بدون دلیل هم دیده شده است که تنها به خاطر تقلید از دیگران صورت گرفته است. به همین دلیل هم والدین باید نسبت به الگوگیری‌های نوجوانشان در این سنین حساس باشند.
*واکنش نسبت به صحبت نوجوان از خودکشی چه باید باشد
رحیم زاده می گوید: «برخی از خانواده ها تصور می کنند ، اگر صحبت های نوجوانشان درباره خودکشی را نادیده بگیرند، او دست از این حرف ها برمی دارد، یا اینکه مدام او را نصحیت کنند، اثر مثبت دارد، در حالیکه اینطور نیست.والدین برای اینکه بتوانند اثر مثبت در این زمینه داشته باشند، نخست باید نگاهی به روابط خود بیاندازند و خلاءهای روابط خود و فرزندشان را پیدا کنند و سپس به طور غیرمستقیم به رفتارهای نوجوان و جوانشان نظارت داشته باشند. نوجوانی که حتی یک بار اقدام به خودکشی کرده است را نباید با افکار منفی اش تنها گذاشت. مراقبت از او باید همیشگی باشد تا به هر علتی دو مرتبه کارش را تکرار نکند و حتما تحت نظر یک روانپزشک و مشاور خانواده قرار داشته باشد.
مسئله دیگر برقراری ارتباط مثبت خانواده و نوجوان است. هر صحبتی بدون توهین و تهدید و هیجانات منفی باشد. صحبت نوجوان درباره خودکشی را نباید شوخی گرفت و اگر والدین علائمی در این رابطه دیدند که به او مشکوک شدند، مثل گوشه گیری و کناره گیری از خانواده و پرخاشگری زیاد و یا برعکس مهربان شدن و عذرخواهی مدام از خانواده، سریع او را چک کنند و ابزاری که ممکن است باعث خودجرحی او شود را از جلوی دستش خارج کنند و حتما با یک مشاور صحبت کنند.
در نهایت با توجه به اینکه عموما خودکشی زمانی سراغ نوجوان می آید که او احساس کند هیچ هدف و امیدی ندارد یا اینکه نمی تواند مشکلات و بحران هایش را حل کند و یا دچار افسردگی شده باشد، والدین خیلی باید نسبت به تغییرات نوجوانشان حساس و مراقب باشند و در مقابلش زمینه های امیدزا در خانه و شرایط زندگی او ایجاد کنند، تفریح و وقت گذاشتن با او را بیشتر کرده و در نهایت هم او را به لحاظ اینکه تفکرش نسبت به خودکشی تغییر کرده یا نه، خود یا یک مشاور خانواده مورد آزمون قرار دهند.
انتهای پیام/
منبع: خبرگزاری فارس
