دبیرستان ایرانشهر یزد | معماری مدرسه ماندگار ایرانشهر

دبیرستان ایرانشهر یزد (مدرسه ماندگار) اولین دبیرستانی است که در ابتدای قرن چهاردهم هجری خورشیدی در شهر یزد تأسیس شد. این دبیرستان مربوط به دوره قاجار است و در شهر یزد، برزن قدیمی گودال مصلی، ابتدای خیابان شهید رجائی (خیابان ایرانشهر) قرار دارد.

این اثر در چهارم تیرماه سال به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید. ساختمان این مدرسه توسط سازمان میراث فرهنگی ایران جزء آثار تاریخی ثبت شده است.

تاریخچه دبیرستان ماندگار ایرانشهر یزد

این مدرسه در سال تحصیلی 1306-1307 آغاز به کار کرد. ابتدا به دلیل عدم وجود ساختمان و بنای مستقل کلاس های درسی آن در دبستان دولتی شماره 1 یزد برگزار می‌شد. چند سال بعد و در سال تحصیلی 1311-1312 بنای دبیرستان مستقل شد و اداره آن به عهده سیدمهدی استوار مدیر دبستان دولتی شماره 2 یزد گذاشته و به نام مدرسه دولتی شماره یک اسم گذاری شد.

در سال 1307 هجری شمسی زمینی به مساحت نزدیک به 18 هزار متر مربع و زیربنای 6 هزار متر مربع برای ساخت این مدرسه در نظر گرفته شد. این زمین بخشی از ملک کاروانسرای نوابی بود که مالک آن، نواب آقا حسین به اداره فرهنگ وقت برای ساخت دبیرستان اهدا کرد.

در آن زمان زمین های اطراف این ملک زراعی بودند و قسمت شمالی آن قبرستانی قدیمی بود. عملیات ساختمانی در ابتدای سال 1305 شروع شده و در مهرماه همان سال مراحل گودبرداری و پی کنی انجام شد و نهایتاً در ماه اردیبهشت سال بعد پی های ساختمان آماده بود.

اولین سنگ بنای ساختمان مدرسه با حضور علی اصغر حکمت وزیر فرهنگ و معارف وقت بنا نهاده شد و در آبان ماه سال 1310 تمام امور مربوط به آن اتمام یافت و در نهایت عملیات ساختمانی در سال 1313 به پایان رسید. در فروردین آن سال علی اصغر حکمت مدرسه را افتتاح کرد و نام آن ایرانشهر شد.هزینه ساخت این بنا در زمان اجرا برابر با 760,000 ریال بوده که از محل اعتبارات دولتی تأمین شده بود.

معماری دبیرستان ایرانشهر یزد اثر کیست؟

مدرسه ماندگار ایرانشهر یزد از طاق های ضربی و با معماری عده بسیاری از استادکاران یزدی از جمله محمدعلی فلاحتی مروست (برادر حسینعلی محمودی مهریزی)، علی‌اکبر خرمی (معرف به اکبر آخوند)، حسینعلی محمودی مهریزی، علی‌اکبر گلاب، محمود خوش زبان، محمدابراهیم رمضانخانی و طراحی آندره گدار فرانسوی با خشت و گل و آجر ساخته شده است.

جزئیات معماری دبیرستان ایرانشهر یزد

ساختمان دبیرستان تاریخی ایرانشهر بر روی لایه هایی از رسوبات ماسه ای مستحکم که حاصل آبرفت‌ها و رسوبات دیرینه طبیعی است واقع شده و مصالح استفاده شده در این بنای تاریخی عبارتند از آجر، گچ، آهک، کاشی و کاهگل.

کف حیاط مدرسه با آجر فرش شده و دیوارها آجر چینی و نماسازی و در پای دیوارها قرنیز سنگی بوده و در لبه رواق ها چیدمان آجرها به صورت هره است. در نمای ساختمان بیش از 11 هزار متر کاشی رنگی لعابدار استفاده شده است.

رواق موجود جلوی کلاسها سایه بان و محافظ خوبی در مقابل تابش گرم و سوزان خورشید کویر است و جهت جانمایی آن بر مبنای همین مسأله انجام شده است.

در سر در ورودی سالن اجتماعات پنجره های باریک و بلند در نماسازی و قوس های استوانی به کار رفته است. قوس های تخم مرغی مشخصه معماری عصر ساسانی و قوس های خیزدار ویژگی عصر صفوی است که این دو نوع سبک قوس و طاق بندی در معماری دبیرستان ایرانشهر یزد به راحتی دیده می شود.

در جان پناه پشت بام از درپوش آجری به ابعاد نظامی 50 در 50 بهره برداری شده است.

جالب است بدانید با آنکه در زمان تأسیس این آموزشگاه در شهر یزد آب لوله کشی شده وجود نداشت، این مدرسه دارای آب و سرویس بهداشتی بوده و شیرهای آب خوری و حتی شیرهای آب باغچه ها از منبع آب ساخته شده درطبقه دوم تغذیه می‌شد. این منبع آب در یک اتاق امن بوده که به لحاظ بهداشتی و امنیتی دسترسی به آن مشکل بود. آب از طریق چاه چهل گز و توسط چرخ چاه به منبع رسانده می شد.

در سال 1398 سالن آمفی تئاتر این مدرسه مرمت شد.

این مدرسه دارای 32 اتاق شامل 16 کلاس درس، 5 اتاق اداری و دفتری، یک کتابخانه،، سالن مطالعه، 3 سالن آزمایشگاه فیزیک، شیمی و زیست شناسی، 2 سالن چند منظوره، سالن اجتماعات، رصدخانه،سالن آمفی تئاتر و یک کارگاه رایانه می‌باشد.

این دبیرستان همچنین دارای یک زمین چمن مصنوعی بزرگ، یک زمین فوتبال کوچک، یکزمین بسکتبال و یک زمین والیبال است.

جالب است بدانید از زیر زمین‌ این دبیرستان در سال‌های اخیر به عنوان موزه علوم طبیعی استفاده می شود.

ثبت نام در دبیرستان ایرانشهر یزد

در حال حاضر دبیرستان ایرانشهر یزد دانش آموزان در رشته های تحصیلی شاخه نظری ریاضی فیزیک، علوم تجربی و ادبیات و علوم انسانی تحصیل می کنند و ظرفیت آن در حدود 600 نفر است.

این آموزشگاه یکی از مدارس خاص استان یزد بوده و برای ثبت نام در آن، شرایطی مانند معدل بالا و کسب امتیاز لازم در آزمون ورودی قرار داده شده است.

نشانی وبسایت دبیرستان تاریخی ایرانشهر یزد:

افراد مشهوری که در دبیرستان ایرانشهر یزد تحصیل کرده اند

برخی از اشخاص و شخصیت های معروف و سرشناسی که در بیرستان تاریخی ایرانشهر یزد تحصیل کرده اند عبارتند از:

• محمدعلی اسلامی ندوشن
• محمدحسین پاپلی یزدی
• جلال مجیبیان
• محمد جلال عباسی شوازی
• آقای نحوی یزدی
• حسین فلاحتی مروست
• احمد نقیب زاده
• ابوالقاسم قلم سیاه
• محمد کریم پیرنیا
• محمد حسین سلطان زاده
• حبیب الله فلاحتی مروست

منابع: ویکی پدیا