تهران (پانا) – یک فعال امور خیریه در حوزه تعلیم و تربیت، تشکیل قرارگاه عدالت تربیتی و نصیب برابر آموزشی را برای رفع تبعیض‌های آموزشی و تربیتی در مناطق محروم به‌ویژه استان سیستان و بلوچستان موثر دانست و خواستار توجه جدی به روستاهای استان در قالب این قرارگاه شد.
خبر ایجاد قرارگاه عدالت تربیتی و نصیب برابر آموزشی، موجی از امیدواری در میان جامعه‌شناسان و فعالان حوزه تعلیم و تربیت ایجاد کرده است تا شاید از طریق این قرارگاه، شاهد رفع تبعیض‌های قدیمی در زمینه آموزشی و تربیتی در مناطق کم‌برخوردار، مرزی و روستایی سراسر کشور باشیم.
البته انتظارها بر این است که اهداف متعالی و انسانی قرارگاه عدالت تربیتی و نصیب برابر آموزشی فقط روی کاغذ نماند و در دنیای واقعی بروز و ظهور داشته باشد. چراکه دولت مردمی و شخص وزیر آموزش و پرورش و معاونان وی در کمتر از یکسال گذشته ثابت کرده‌اند که همه کارهای مهم برزمین مانده در سال‌های گذشته را به سرانجام رسانده‌اند.
ایجاد برخی تبعیض‌ها و محقق نشدن عدالت تربیتی و آموزشی در سال‌های گذشته درحالی بوده است که اصل سی‌ام قانون اساسی کشور به طور مشخص عنوان می‌کند دولت موظف است وسایل آموزش و پرورش رایگان را برای همه ملت تا پایان دوره متوسطه فراهم سازد و وسایل تحصیلات عالی را تا سرحد خودکفایی کشور به طور رایگان گسترش دهد.
اما سوال اینجاست: چرا این اصل مهم از قانون اساسی کشور معطل مانده و به طور کامل و دقیق اجرایی نشده است؟
هرچند پاسخ به این سوال نیازمند آمایش سرزمینی است اما واقعیت تلخ این است که ابزار و امکانات آموزش و پرورش در شهرهای کم‌برخوردار و محروم به نسبت پایتخت و دیگر کلانشهرها نیست. اگرچه تمامی شهرهای دور و نزدیک ایران اسلامی به مدارس دولتی و امکانات پایه آموزشی مجهز است اما همچنان اصل سی‌ام قانون اساسی در اجرای تمام و کمال آن نیازمند تمهیدات بیشتری است.
بچه‌های امیرآباد را دریابید
در همین خصوص زهرا مشتاق روزنامه‌نگار و خیر امور تربیتی در گفت‌وگو با پانا اظهار داشت: «سال 1398 در سفری که به استان محروم و کم‌برخوردار سیستان و بلوچستان داشتم با مردمی در روستای “امیرآباد” آشنا شدم که از امکانات مناسب زندگی از جمله خدمات آموزشی و پرورشی برخوردار نبودند.»
وی افزود: «امیرآباد روستایی در چند ده کیلومتری شهر زابل است که متاسفانه نه‌تنها امکانات ابتدایی و اولیه را ندارند بلکه مردم آن بنا بر برخی تعصبات قومی و قبیله‌ای از هر سو طرد شده‌اند و برخی‌ها هرگونه ارتباط و معاشرت با این جمعیت عزیز را کسر شأن می‌پندارند.»
این فعال رسانه و امور خیریه در حوزه تعلیم و تربیت درباره اهالی امیرآباد توضیح داد: «این جمعیت در واقع همان نوازندگان دوره‌گردی هستند که گاهی در وسایل حمل‌و‌نقل جمعی نیز شاهد حضورشان هستیم و برخی اوقات آنها را در اصطلاح “کولی” خطاب می‌کنیم.»
مشتاق در خصوص امکانات آموزشی امیرآباد گفت: «در همان سفر نخستین به امیرآباد متوجه شدیم علی‌رغم داشتن اسناد سجلی متاسفانه فرزندان منطقه امیرآباد از نداشتن فضای آموزشی رنج می‌برند و محروم از تحصیل هستند.»
وی افزود: «نزدیک‌ترین مدرسه نیز به منطقه امیرآباد دستکم دو ساعت فاصله دارد. البته با وجود بُعد مسافت برخی به هر نحوی شده بار زحمت ایاب و ذهاب فرزندان خود را به جان خریده و در مقاطعی بچه‌های خود را راهی این مدارس کردند، اما این‌بار همان غول رفتارهای ناشایست قومیتی، باعث آزار و رنجش بچه‌های امیرآباد شد. در واقع همان بدفرهنگی که این جمعیت را مهر بدنامی زده، در مدارس نمود بیشتری پیدا می‌کند.»
مشتاق اظهار داشت: «نتیجه اینکه سرانجام این جمعیت از تحصیل بازمانده‌اند و اکنون به شکل کاملا بدوی زیست می‌کنند. این درحالی است که بچه‌های امیرآباد شیفته آموزش‌اند تا جایی که حتی ما را مجبور کردند در همان چادر و کپر محل اقامت‌مان برای آنها تدریس کنیم.»
مشتاق در ادامه توضیح داد: «همان زمان تصور کردم شاید بتوانیم با روابطی که داریم و با همت عالی خیرین، مدرسه‌ای برای این بچه‌ها بسازیم که البته در کمتر از سه‌ماه بیش‌از ۲۰۰میلیون تومان اعتبار جهت هزینه ساخت و تجهیز مدرسه برای بچه‌های امیرآباد جمع آوری شد. حتی آموزش و پرورش نیز جهت تامین نیروی آموزشی پای کار آمد اما باوجود همه قول‌های مساعد استانداری وقت، فرمانداری وقت و دیگر مسئولین امر در عمل هیچ اتفاقی نیفتاد. ما از آن همه زمین بایر تنها ۲۰۰-۳۰۰متر فضا جهت احداث مدرسه لازم داشتیم، مکاتبات بسیاری انجام شد اما همه تلاش‌ها از اساس، هیچ بود.»
وی افزود: «حتی برای مدتی یک خانه استیجاری محل موقت مدرسه شد اما همان تعصبات بد قومیتی کار را به جایی کشاند که سرانجام صاحب‌خانه، مورد اجاره را فسخ کرد. این بچه‌ها شیفته آموزش هستند ولی از امکانات زندگی اولیه هم برخوردار نیستند.»
مشتاق با بیان اینکه نامه‌های متعددی به شهرداری منطقه و مسئولین شهری نوشته‌ام و قول مساعدت داده شده بود، اظهار داشت: «فرآیند به اندازه‌ای از سوی آقایان به طول انجامید که خیرین نیز اعتبارات خود را در دیگر حوزه‌ها صرف کردند. یعنی بازگشتیم به نقطه صفر. مگر نه اینکه اصل ۳۰ قانون اساسی بر لزوم دسترسی عادلانه همه اقشار اجتماع به آموزش و پروش رایگان تاکید دارد. پس چرا در همه سال‌های گذشته در این منطقه خبری از آموزش و پرورش نبوده است؟»
مشتاق در خاتمه ابراز امیدواری کرد: «با توجه به اهتمام مسئولین امر در ایجاد قرارگاه عدالت تربیتی و نصیب برابر آموزشی که اخیرا با همت آموزش و پرورش ایجاد شده است، انتظار می‌رود در این دوره اقدامات عاجلی در این خصوص صورت پذیرد تا بچه‌های امیرآباد نیز به عنوان فرزندان این مرز و بوم از نصیب برابر آموزشی برخوردار باشند.»
اما قرارگاه نصیب برابر تربیتی چیست؟
یوسف نوری وزیر آموزش و پرورش چندی پیش در آیین امضای تفاهم‌نامه طرح توسعه و تحول اجتماع‌محور ۲۰۲۰ محله کم‌برخوردار کشور در راستای استقرار عدالت آموزشی – تربیتی اظهار کرد: «از هر دو کلاس درس در کشور، یک کلاس را خیرین می‌سازند و دانش‌آموزی که مدرسه خیری می‌رود، اثر تربیتی بیشتری دارد.»
وی با اشاره به شعار سال ۱۴۰۱، ادامه داد: «دانش‌بنیان توسط نیروی انسانی شکل می‌گیرد و لازم است از همان دوره کودکی، فرزندان مرز و بوم را تربیت کنیم.»
نوری با اشاره به مسائلی در کشور چون خشکسالی که خود را در آموزش نشان می‌دهد، گفت: «تاکنون الگوی ما در زمینه دانش‌آموزان کم‌برخوردار، نقطه‌ای بود اما الان الگوی ما یکپارچه است و حتما با ورود نهادها و اشخاص مختلف و مراکز دانش‌بنیان و خلاق، شاهد اتفاقات خوب و هم افزایی خواهیم بود تا بتوانیم عدالت تربیتی و آموزشی را شاهد باشیم.»
وی اضافه کرد: «در زمینه عدالت تربیتی و نصیب آموزشی برابر، قرارگاهی شکل یافته و ۱۶ استان نیز هدف‌گذاری شده است و امیدواریم در سال تحصیلی آتی ۴۰۰ محله که در اولویت هستند از خدمات آموزشی و امکانات یکپارچه پرورشی برخوردار شوند.»
وی تاکید کرد: «تمام کلاس‌های کانکسی و سنگی باید برچیده شود و مدرسه‌ای بدون چشمه آب بهداشتی نباید داشته باشیم. بنابراین با کمک خیرین این کار را انجام خواهیم داد و ۸ هزار مدرسه کانکسی و سنگی در طی سه سال با کمک مجمع خیرین مدرسه ساز برچیده خواهد شد.»
آموزش و پرورش نظام‌مند و عدالت‌محور براساس اصل 30 قانون اساسی
غلامعلی حداد عادل نیز چندی قبل در گفت‌وگو با پانا، با بیان اینکه اصل ۳۰ قانون اساسی، آموزش و پرورش را تا مقطع کنکور در سراسر کشور رایگان، نظام‌مند و عدالت‌محور ساخته است، تصریح کرد: «فعالیت مدارس دولتی در سراسر کشور نشان‌دهنده همین اصل مهم است؛ یعنی آموزش عدالت‌محور و یکپارچه. با این حال چنانچه ضعف‌هایی در مباحث سخت‌افزاری وجود داشته باشد، امیدواریم با اجرائی‌شدن سند تحول بنیادین آموزش و پرورش و عزم راسخ وزیر محترم در اجرای آن، مشکلات و معضلات حوزه تعلیم و تربیت مرتفع شود.»
عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام اظهار داشت: «به نظر می‌رسد با عزمی که در دولت مردمی وجود دارد هر سند و برنامه بالادستی که تاکنون معطل مانده است اجرایی شود. بنایراین امیدواریم هر چه سریع‌تر شاهد اجرا‌شدن سند تحول بنیادین آموزش و پرورش باشیم.»
آنچه از شواهد پیداست، مقام عالی وزارت و دیگر مردان تصمیم‌ساز آموزش و پرورش کشور در دولت مردمی، اسب خود را زین کرده‌اند تا عدالت آموزشی را در سراسر کشور از پایتخت گرفته تا نقاط صفر مرزی به سطح استاندارد برسانند، پس می‌توان امیدوار بود که در آینده نزدیک بچه‌های امیرآباد نیز از امکانات و خدمات برابر آموزشی، تربیتی و تحصیلی برخوردار شوند.
گزارشی از: محمد دانشور؛ خبرنگار گروه آموزش و پرورش پانا
